Derneklerin Gelir Vergisi Karşısındaki Durumu Dernekler; gayrimenkullerinden kira, iştirak hisselerinden ve hisse senetlerinden temettü, tahvil, TL ve döviz yatırımları üzerinden de faiz geliri elde edebilirler. 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu madde 94’e göre bu gelirlerin tamamı üzerinden bu gelirleri ödeyenler tarafından stopaj yoluyla vergi kesintisi yapılması gerekir. Derneklerin nakden veya hesaben yapacakları ödemeler üzerinden yapmış oldukları tevkifatları, muhtasar beyanname ile ödeme veya tahakkukun yapıldığı yer vergi dairesine beyan edilip ödenmesi gerekmektedir. Dernek Gelirleri Nasıl Kaydedilir? Dernek gelirleri alındı belgesi ile toplanır ve giderler harcama belgesi ile yapılır. Dernek gelirlerinin bankalar aracılığı ile toplanması hâlinde, banka tarafından düzenlenen dekont veya hesap özeti gibi belgeler alındı belgesi yerine geçer. Alındı belgeleri ve harcama belgelerini saklama süresi beş yıldır. Dernek giderleri ise fatura, perakende satış fişi, serbest meslek makbuzu gibi harcama belgeleri ile yapılır. Ancak dernekler, Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesi kapsamında bulunan ödemeleri için Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre gider pusulası, bu kapsamda bulunmayan ödemeleri içinse gider makbuzu düzenlerler. Dernekler tarafından kişi, kurum veya kuruluşlara yapılacak bedelsiz mal ve hizmet teslimleri “ayni yardım teslim belgesi” ile yapılır. Kişi, kurum veya kuruluşlar tarafından derneklere yapılacak bedelsiz mal ve hizmet teslimleri ise, “ayni bağış alındı belgesi” ile kabul edilir. Gider Pusulası: Vergi Usul Kanunu (VUK) madde 234’e göre gider pusulasının düzenlenebileceği durumlar belirtilmiştir. Gider pusulası kısaca; defter tutan işletmecilerin, defter tutmayan kişilerden (çiftçiler hariç) satın aldıkları mal veya, hizmetler karşılığında düzenledikleri ticari belgedir. Gider pusulasını temin etmek için vergi dairesinden izin belgesi alınmalıdır. İzin belgesi almak için tacir, vergi dairesine vergi levhası ile başvurmalıdır. İzin belgesi alındıktan sonra belge iki şekilde temin edilebilir. Fatura ve yerine geçen belgelerin temin işlemleri her belge için aynı şekilde uygulanır. Gider Pusulasının şekli, 01.02.1994 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan 225 sıra no.lu Vergi Usul Kanunu Genel tebliğinde izah olunarak, şekle ilişkin suret söz konusu tebliğ ekinde sunulmuştur. Gider Makbuzu: Derneklerce yapılan ve konusu itibariyle Gider Pusulası kapsamında olmayan mal veya hizmet alımları ile karşılıksız olarak yapılan ödemeler için düzenleneceği anlaşılmaktadır. Gider makbuzlarının sureti ile yapılan gider işlemleri gelir vergisi stopajına tabi değildir. Bu nedenle gider makbuzu içeriğinde yapılan ödemelerden kesinti yapılmaz, gidere esas meblağ muhataba olduğu gibi ödenir. Gider Makbuzunun Şekli, 31.03.2005 tarih ve 25772 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Dernekler Yönetmeliği Ek:15’ te ki şekilde tarif olunmuştur. Derneğin Mali Kayıtlarının Saklanma Süresi Ne Kadardır? Defterler hariç olmak üzere, dernekler tarafından kullanılan alındı belgeleri, harcama belgeleri ve diğer belgeler, özel kanunlarda belirtilen süreler saklı kalmak üzere, kaydedildikleri defterlerdeki sayı ve tarih düzenine uygun olarak beş yıl süreyle saklanır. Ancak özel şirketlerin kestiği faturaların TTK hükümleri gereğince on yıl süreyle saklanması gerekmektedir.Derneklerin Kurumlar Vergisi Karşısındaki Durumu Derneklerin 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’na göre tüzel kişiliği itibariyle kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmamaktadır. Ancak, derneklerin devamlılık arz eden ticari, sınai veya zirai nitelikte diğer bir ifadeyle bir organizasyona bağlı olarak piyasa ekonomisi içerisinde bedel karşılığı mal alım-satımı, imalatı ya da hizmet ifası gibi bir faaliyetinin bulunması halinde bu faaliyetler nedeniyle oluşacak iktisadi işletme nezdinde kurumlar vergisi mükellefiyeti tesis edilmesi gerekecektir. Derneklerin iktisadi işletmeleri kurumlar vergisine tabidir. Bir derneğin kendi tüzel kişiliğine finansal kaynak yaratmak maksadı ile yürüttüğü faaliyetlerin iktisadi işletme olabilmesi için; faaliyeti derneğe bağlı olarak yürütülmesi ve faaliyetinin devamlılık arz etmesi gerekir. Ayrıca, iktisadi işletme faaliyetinin ticari, sınai veya tarımsal bir nitelikte olması ve bu faaliyetin şirket veya kooperatif şeklinde kurulmuş olmaması gerekmektedir. Derneğin faaliyetleri yukarıda belirtilen kapsam dâhilinde yürütülüyor ise bu faaliyetin; a) Kazanç amacı ile yapılıp yapılmadığına, b) Bağımsız bir muhasebesi olup olmamasına, c) İşletmeye tahsis edilen bir sermaye veya işyeri olup olmamasına, d) İşletmenin tüzel kişiliğinin bulunup bulunmamasına bakılmaksızın Kurumlar Vergisi Mükellefi olurlar. Derneğin bu faaliyet için herhangi bir personel istihdam etmemesi, bu faaliyetten kar beklentisi olmaması veya kiralamaya ilişkin gelir ve faaliyet için ayrı bir bütçe veya sermaye tahsis etmemesi de bu faaliyetin İktisadi İşletme olarak değerlendirileceği gerçeğini değiştirmemektedir.

Derneklerin Bağış Kabul Etmesi ve Yardım Toplaması Medeni Kanun’un 99. maddesine göre; “Dernek gelirleri, üye ödentisi, dernek faaliyetleri sonucunda veya dernek malvarlığından elde edilen gelirler ile bağış ve yardımlardan oluşur.” 5253 sayılı Dernekler Kanunu’nun 10. maddesinde, derneklerin yardım ve iş birliği konuları düzenlenmiştir. Bu maddeye göre dernekler, tüzüklerinde gösterilen amaçları gerçekleştirmek üzere, benzer amaçlı derneklerden, siyasi partilerden, işçi ve işveren sendikalarından ve mesleki kuruluşlardan maddi yardım alabilir ve adı geçen kurumlara maddi yardımda bulunabilirler. Vergi Muafiyeti ve Kamu Yararı Statüsü bulunmayan vakıf ve derneklere yapılan bağışlarda herhangi bir vergi istisnası yoktur. Bu durum hem gerçek kişi hem de tüzel kişilerin yapacağı bağış ve yardımlar için geçerlidir. Bağış ve yardımlar nakdi veya ayni olabilir. Ayni olmaları halinde bağış ve yardımın konusunu oluşturan mal veya hakkın maliyet bedeli veya kayıtlı değeri, bu değer mevcut değilse Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre takdir komisyonlarınca tespit edilecek değeri esas alınır. Derneklerin Yardım Toplaması ve Bağış Kabul Etmesi İçin İzin Alma Zorunluluğu Var mıdır? Derneklerin gelirleri arasında sayılan yardımların, yurt içi ve yurt dışından alınmasına göre, mevzuatımızda farklı düzenlemeler mevcuttur. A) Dernekler Kanunu’nun 21. maddesinde, derneklerin yurt dışından yardım alması düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, dernekler mülki idare amirliğine önceden bildirimde bulunmak şartıyla, yurt dışındaki kişi, kurum ve kuruluşlardan ayni ve nakdî yardım alabilirler. Bildirimi şekli ve içeriği Dernekler Yönetmeliği’nde düzenlenmiştir. Nakdî yardımların, bankalar aracılığıyla alınması zorunludur. Dernekler Yönetmeliği’nin 18. ve devamı ,maddelerine göre; yurt dışından yardım alacak olan dernekler, matbu evrak şeklinde bulunan “yurtdışından yardım alma bildirimi” ni iki nüsha halinde doldurup mülki idare amirliğine bildirimde bulunurlar. Bildirimin mülki idare amirliği tarafından onaylı bir örneği, ilgili bankaya verilmek üzere başvuru sahibine verilir. Alınan bildirim ve eklerin birer adedi yedi gün içinde İçişleri Bakanlığına gönderilir. B) Bir diğer yardım toplama faaliyeti, Dernekler Yönetmeliği’nin 100. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre; gerçek kişiler, dernekler, kurumlar, vakıflar, spor kulüpleri, gazete ve dergilerin, 2860 sayılı Yardım Toplama Kanunu’na göre yapacakları yardım toplama faaliyetleriyle ilgili iş ve işlemler, dernekler birimlerince yürütülür. Dernekler birimleri, bu faaliyetlerin sonuçları hakkında ilgili valiliğe ve İçişleri Bakanlığına elektronik ortamda bilgi verirler. Dernekler tarafından olağan yollardan yardım alınması ve gelir toplanması hâlinde, dernekler mevzuat hükümlerinin uygulanması gerekecektir ve bu faaliyetler 2860 sayılı Kanun kapsamı dışında kalacaktır. Kişiler ve kuruluşlar, yetkili makamdan izin almadan yardım toplayamazlar. C) Ancak, kamu yararına çalışan dernek, kurum ve vakıflardan hangilerinin izin almadan yardım toplayabilecekleri, İçişleri Bakanlığının önerisi üzerine Bakanlar Kurulunca belirlenip ilan edilir. 2860 sayılı Kanun’un 6/2. maddesi uyarınca, “izin alınmadan girişilen yardım toplama faaliyetleri güvenlik kuvvetlerince derhal men edilir ve sorumlular hakkında kovuşturma yapılır”. Bu konuya ilişkin düzenleme, Yardım Toplama Esas ve Usulleri Hakkında Yönetmelik’te de mevcuttur. Yardım toplama faaliyeti, bir ilin birden fazla ilçesini kapsıyorsa o ilin valisinden, bir ilçenin sınırları içinde ise o ilçenin kaymakamından izin alınır. Yardım toplama faaliyeti birden fazla ili kapsıyorsa, yardım toplama faaliyetine girişecek gerçek veya tüzel kişiler yerleşim yerinin bulunduğu ilin valisinden izin alır ve izni veren valilik tarafından da ilgili valiliklere ve İçişleri Bakanlığına bilgi verilir.Yardım toplama faaliyetleriyle ilgili işlemler, dernekler birimlerince yürütülür. Yardım toplayacak dernekler, isteklerini bir dilekçeyle dernekler il müdürlüğüne bildirirler. Dernek tarafından yapılan başvuru üzerine; işin önemi, yardım toplama faaliyetine girişeceklerin yeterlikleri, yapılacak hizmetin amaca ve kamu yararına uygunluğu, yardım toplama faaliyetinin başarıya ulaşıp ulaşamayacağı ve gerekli görülen diğer konular üzerinde dernekler il müdürlüğünce inceleme yapılır ve sonuç en geç iki ay içinde başvuruda bulunanlara bildirilir.